امکان‌سنجی و اولویت‌بندی احداث پیاده راه در معابر شهری با استفاده از مدل تحلیل سلسه مراتبی AHP (مورد پژوهشی: کلانشهر قم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه معاوف، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی‌ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

10.22034/road.2021.84269

چکیده

توسعه شهری و ماشینی شدن زندگی در دهه‌های اخیر، مسبب عمده کم تحرکی و بروز بیماری‌های مختلف قلبی و عروقی در شهروندان شده است و علاوه بر آن فضای شهری را ایستا و فاقد حس نشاط و شادابی نموده است. بر این اساس شهر سازان و برنامه‌ریزان شهری از دهه 80 به بعد رویکرد توسعه فضاهای قابل پیاده روی را در جوامع خود دنبال نموده اند.شهر قم نیز به عنوان یکی از هشت مادر شهر برتر کشور از کمبود فضای قابل پیاده روی که حس نشاط را به زندگی شهروندان می افزاید محروم می باشد و هر چند که در سال‌های اخیر تلاش‌هایی در این زمینه صورت گرفته است اما با توجه به این مطلب که شهر قم از جمله شهر‌های زیارتی و جذب گردشگر است، به‌نظر می‌رسد کافی نباشد. بر این اساس دراین پژوهش که با هدف امکان سنجی و اولویت بندی احداث پیاده راه صورت گرفته است سعی شد با تکیه بر مدل تحلیل سلسه مراتبی AHP محدوده‌های مناسب برای این امر مشخص گردد که در نهایت پس از طی فرآیند پژوهش محور‌های چهار مردان، صفائیه ، ارم ، امام حسین ، زنگارکی ، 20 متری امام حسین ، لقمان و بلوار پیامبر اعظم برای این امر مشخص شدند.

کلیدواژه‌ها


-اسکندرپور، م. کوزه­گر کالچی، ل.ع. حنیفی اصل، ی. و شیخکانلوی میلان، ن.، (1396)، "تحلیلی بر عملکرد فضاهای عمومی شهری با اهداف پیاده­مداری، مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر ارومیه"، فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال چهارم، شماره چهاردهم، ص.118-140.
-بقایی پ. لیلیان، م.ر. و رمضانی، ع. ح.، (1392)، "المانهای شهری (معابر،  پیاده­روها)"، تاثیرگذاری بر ارکان طراحی شهری همایش ملی عناصر زیبا سازی شهری.
-بحرینی ح.­ و خسروی، ح.، (1389)­، "معیارهای
کالبدی-فضایی موثر بر میزان پیاده روی"، سلامت و آمادگی جسمانی نشریه هنر­های زیبا ، شماره 43، ص. 15.
-پوراحمد، ا.، زنگنه، س. و صفایی، م.، (1395)، "تحلیل نقش پیاده راه­های شهری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری
(­مطالعه­موردی: پیاده راه 17 شهریور"، تهران، پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، دوره 4، شماره 2،
ص. 175-195.
-پوراحمد، ا. و عباسی، ش.، (1395)، "تحلیل توانمندی­ها و تنگناهای وضعیت پیاده­راه صف (باغ سپه سالار) منطقه 12 تهران و روند آن در گذر زمان"، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم­انداز زاگرس، سال هشتم، شماره29،
ص. 101-129.
-پورمحمدی­، م.، (1389)، "امکان­سنجی پیاده راه­سازی محیط پیرامون حرم حضرت معصومه (س) با تاکید بر ارتقاء امنیت اجتماعی"­، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی­، دانشکده هنر و معماری­، دانشگاه تربیت مدرس.
-رضا­زاده، ر. زبردست، ا. و لطیفی اسکویی، ل.، (1390)، "سنجش ذهنی قابلیت پیاده­مداری و مولفه­های تاثیرگذار بر آن در محلات: مطالعه موردی، محله چیذر­"، فصلنامه مدیریت شهری­، شماره 28، ص. 298-313.
-شاداب­مهر، ه.، (1391)، "امکان سنجی گسترش معابر پیاده در شهر مشهد کنفرانس مدیریت و برنامه­ریزی شهری"، اردیبهشت، مشهد.
-شاهیوندی، ا. و قلعه­نویی، م.، (1392)، "بررسی و تحلیل قابلیت پیاده مداری مسیرهای عابر پیاده شهر اصفهان"، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی ، شماره 31، ص. 74-90
-شیخی، ح. و رضایی، م.ر.، (1396)، "ارزیابی کیفیت­محیطی فضاهای شهری پیاده­مدار و پاسخ­دهی اجتماعی، نمونه­موردی: خیابان فردوسی ایلام"، نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال هشتم، شماره 29، ص.83-98.
-عباس­زاده، ش. و تمری، س.، (1391)، "بررسی و تحلیل مولفه­های تاثیرگذار بر بهبود کیفیت فضایی پیاده راه­ها به منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی، مطالعه­موردی: محورهای تربیت و ولی عصر تبریز"، نشریه مطالعات شهری، شماره 4، ص.1-10.
-طبرسا، م.ع. و حاجی­ها، ه.، (1395)، "خلق فضاخای باکیفیت شهری پیاده مدار با رویکرد مکان سازی (نمونه­موردی: خیابان شهرداری تهران منطقه یک)"، فصلنامه پژوهش­های نوین علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، شماره دوم، ص.1-22.
-قربانی، ر. و جام کسری، م.، (1389)، "جنبش پیاده گستری رویکردی نو در احیای مرکز شهری­، پیاده راه تربت تبریز­، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای شماره 5، ص.6.
-کاشانی جو، خ.، (1390)، "پیاده راه از مبانی طراحی
تا ویژگی­های کارکردی­"، انتشارات آذرخش­، تهران.
-کانونی، ر.، رضویان، م.ت. و مسلمی، آ.، (1395)،
"برنامه­ریزی راهبردی در راستای بهبود کیفیات فضایی منظر پیاده راه­ها در شهر تهران، مطالعه موردی: پیاده راه 17 شهریور"، دوفصلنامه پژوهش­های منظر شهر، سال سوم، شماره 5، ص.67-79.
-محمدی، م. و چنگلوایی، ی.، (1392)، "ارزیابی مولفه­های کیفیت فضای شهری بر میزان مطلوبیت مسیرهای پیاده گردشگری"، نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 5، ص.15-32.
-مرتضوی، ص.، (1390)­، "بازشناسی پیاده راه به­عنوان بستری برای گذران اوقات فراغت در شهر­"، ماهنامه منظر­، شماره 12، ص. 17.
-معینی، س.م.، (1394)، "شهرهای پیاده­مدار"، انتشارات آذرخش، تهران.
-معینی، س.م.م.، (1385)، "افزایش قابلیت پیاده­مداری، گامی به سوی شهری انسانی­تر"، نشریه هنرهای زیبا، شماره 27،
ص. 16-5.
-Cohen, N. (Ed.)., (2010), “Green cities: An A - to-Z guide, Vol. 4, Sage.
-Fruin, John, (2004), “Planning and design for pedestrians, time-saver standards for Urban design”, Donald Watson, Alan Plattus.
-Hodgson, F.C., (1994), “Pedestrian safety and pedestrian crossing strategies”, Presented at the 26th Annual Conference of the Universities Transport Study Group, University of Leeds.
-Hodgson, F.C., Page, M. ,Tight, M.R.­, (2004), “A review of factors which influence pedestrian use of the streets”, Task 1 report for an EPSRC funded project on measuring pedestrian accessibility. Working Paper, Institute of Transport studies, University of Leeds, Leeds, UK.
-Lamíquiz, P. J. & López-domínguez, J., (2015), “Effects of built environment on walking at the neighborhood scale”,­ A new role for street networks by modelling their configurationally accessibility ?, Transportation Research, 74, pp.148–163.
-Qureshi, I.A., and Lu, H., (2007), “Urban transport and sustainable transportation strategies: A Case Study of Karachi, Pakistan”, Tsinghua Science and Technology 12.
-Sci, I.J., (2014), “Factors affecting the vitality of streets in Downtown Johor Bahru City, Indian Journal of Scientific Research, 7(1),  pp.361–374.
-Sisiopiku, V.P., Akin,D., (2003, “Pedestrian behaviours at and perceptions towards various pedestrian facilities: an examination based on observation and survey data­“, Transportation Research Part F, 6(4), pp.249-274.