بررسی علل و عوامل سوانح ریلی ناشی از فرار قطار با محموله کالاهای خطرناک و نقش آن در وقوع سانحه (مطالعه موردی ایستگاه خیام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه مهندسی عمران، واحد سوادکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، سوادکوه، ایران

2 دانشجوی دکتری، گروه مهندسی عمران، واحد آیت ا... آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران

3 دانشجوی دکتری، دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

امروزه حمل‌ونقل ریلی به دلیل ضریب ایمنی بالا و آلودگی زیست‌محیطی مطلوب سهم عمده‌ای در جابه‌جایی بار و مسافر داشته و به‌واسطه استفاده از فناوری‌هایی نوین مانند سیستم‌های کنترل خودکار در سگنالینگ، ارتباط و کنترل قطارها ضمن افزایش سرعت سیر و ظرفیت بهره‌برداری از خطوط در حوزه ایمنی نیز تعداد سوانح ریلی کاهش‌یافته است. کشور ما از جمله کشورهای غنی از نظر منابع نفت و گاز و محصولات پتروشیمی است که نیاز به حمل این محصولات جهت مصارف داخلی و خارجی وجود دارد. از طرفی باتوجه‌به موقعیت استراتژیکی کشور که در مرکز کریدورهای شمال به جنوب و شـرق به غرب قرار گرفته است، کشورهای دارای منابع نفت و گاز هم‌جوار اغلب ناگزیر به ترانزیت نفت و گـاز صـادراتی خـود از طریق خطوط ریلی ایران هستند، لذا به‌منظور افزایش ایمنی و جلوگیری از وقوع سانحه، حمل‌ونقل کالاهای خطرنـاک از طریق ریلی باید با رعایت کلیه اصول ایمنی از قبیل رعایت قوانین تخلیه و بارگیری، انتخاب واگن‌های مناسب با شرایط حمل کالاهای خطرناک و نیز برچسب‌گذاری واگن‌ها صورت پذیرد. در این مقاله، سوانح ریلی مرتبط با فرار قطارها در جهان و به‌عنوان مطالعه موردی، سانحه و انفجار واگن‌های حمل بار در ایستگاه خیام مورد بررسی قرار گرفته و به علل و عوامل بروز این‌گونه سوانح پرداخته شده که مهم‌ترین آنها عبارتند از: عملکرد نامناسب و نقص در سیستم ترمز قطارها، تنظیم نامناسب ترمز در طی فرایند تست ترمز، عدم تناسب و همخوانی محموله‌های موجود در واگن‌های متوالی و تعویض لوکوموتیو. همچنین راهکارهایی جهت پیشگیری و ارتقای ایمنی ارائه گردیده است.

کلیدواژه‌ها


-اداره کل حفاظت و ایمنى و سیر و حرکت (1398). دستورالعمل حمل کالاى خطرناک، انتشارات  مرکز آموزش راه آهن، شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، تهران.
-اداره کل حفاطت و ایمنی سیر و حرکت (1383)، گزارش سالیانه سوانح ریلی راه آهن ج. ا. ا. شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، تهران.
-اشتری ماهینی، آمنه، (1384). بررسی اجمالی انفجار واگن­های حمل بار ایستگاه خیام نیشابور، دومین همایش علمی تحقیقی مدیریت امداد و نجات، تهران.
-پاک­نژاد، نورالله و چناری، وحید، (1394). بررسی سوانح ریلی با رویکرد نقش عامل انسانی در سوانح راه آهن ناحیه زاگرس، اولین همایش بین­المللی علوم مدیریت پیشرفت­ها، نوآوری­ها و چالش­ها، تهران.
-پورمعلم، ن.، و شهنی دزفولیان، رضا (1388). ارایه الگوریتم و مدل ارزیابی تحلیل سوانح ریلی با استفاده از سیستم­های هوشمند عصبی-فازی (مطالعه موردی خروج از خط). مهندسی حمل و نقل، 1(1)، 11-23.
-دفتر فناوری اطلاعات و هوشمندسازی، (1400). خلاصه آمار فعالیت­های راه‌آهن ج.ا.ا، انتشارات  مرکز آموزش راه آهن، شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، تهران.
-سعادتجو، سید امیر، یقینی، مسعود، شیخ الاسلامی، عبدالرضا،  مجردی و برات. (1400). مدلسازی سوانح برخورد قطار با وسیله نقلیه در محل گذرگاه‌های ریلی. فصلنامه مهندسی حمل و نقل، 12(3), 753-763.Doi: 10.22119/jte.2021.79659
-شفابخش، غلامعلی و کاشی، احسان، (1387)، بررسی و تحلیل نقش مواد خطرناک در بروز بزرگترین سانحه ریلی کشور (انفجار قطار در ایستگاه خیام نیشابور)، اولین کنفرانس حمل و نقل مواد خطرناک و اثرات زیست محیطی آن، تهران.
-شفیعی، مهدی و ذاکری، جبارعلی، (1388)، ارزیابی روش­های تحلیل خروج از خط در راه آهن ایران و شناسایی عوامل موثر در سوانح ریلی، اولین کنفرانس ملی تصادفات و سوانح جاده­ای و ریلی، زنجان.
-عسکری حسین پور آهنگری، و مجلسی، حمید رضا، (1389)، برسی عوامل موثر در ایجاد سوانح در راه­آهن ناحیه شمال و ارائه راهکارهای بخبود ایمنی از روش­spc، دوازدهمین همایش بین المللی حمل و نقل ریلی، تهران.
-لاریجانی، زهره، (1385). ایمنی در حمل و نقل کالاهای خطرناک توسط راه آهن، دومین کنفرانس لجستیک و زنجیره تامین، تهران.
-یورگن، کلاوس. مجیدی فر، ناصر (1396). دفع خطر در راه‌آهن. پنجمین همایش ارتقا ایمنی و پیشگیری از سوانح، تهران.
-International Union of Railways UIC, (2022), Safety Data Base.
-Code, I. M. D. G. (2017). International Maritime Dangerous Goods Code. Londres. International Maritme Organization.
-El Sayed, M. J. (2022). Beirut ammonium nitrate explosion: a man-made disaster in times of the COVID-19 pandemic. Disaster medicine and public health preparedness, 16(3), 1203-1207.
-Esveld, C., & Esveld, C. (2001). Modern railway track (Vol. 385). Zaltbommel: MRT-productions.
-National Response Team (US). (1987). Hazardous materials emergency planning guide. The Team.
-Noorian, A.M. (2015). Meteorology & Transport Development Strategies.Vice Minister of Roads & Transportation Islamic Republic of Iran First Vice President of WMO.
-Politte, E.G. (2005). Meeting security requirements for hazardous materials .Port Technology International, Edition 20, 10-16.
-Puthillath, B., Marath, B., & Ayappan, B. C. (2021). Analyzing the cause of human electrical accidents using Swiss Cheese model. Vilakshan-XIMB. Journal of Management.
-United Nations. Committee of Experts on the Transport of Dangerous Goods. (1993). Recommendations on the transport of dangerous goods. UN.
-Wheeler, E. P. (1914). International Conference on Safety of Life at Sea. American Journal of International Law, 8(4), 758-768.
-Yu, G., Wang, Y., Zheng, L., Huang, J., Li, J., Gong, L., & Duh, Y. S. (2021). Comprehensive study on the catastrophic explosion of ammonium nitrate stored in the warehouse of Beirut port. Process Safety and Environmental Protection, 152, 201-219.
-Zercher, J. C. (1975). Chemical transportation emergency center. Transportation research record, 554, 9-14.